ފަލަސްޠީނުގެ މިނިވަން ކަމަށް ޖިހާދު ކުރަމުންދާ މުޖާހިދުންނަށް ވާގިވެރިވާން ލުބްނާންގެ މުޖާހިދުންގެ ޖަމާޢަތް ޙިޒްބުاللهން ޔަހޫދީ ދަޢުލަތުގެ އުތުރުގައިވާ ރަށްތަކަށް ދެމުންދާ ޙަމަލާތަކާ ގުޅިގެން ގެދޮރު ގެއްލިފައިވާ ޔަހޫދީންނަށް މާލީ އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދޭން 923 މިލިޔަން ޑޮލަރު ކަނޑައަޅައިފިއެވެ. މީގެ ދިހަ މަސް ކުރިން ފަލަސްޠީނުގެ ޣައްޒާގެ މުސްލިމުން ޝަހީދުކޮށް ނެތިކޮށްލަން ޔަހޫދީ ފައުޖުން ފެށި ލާއިންސާނީ ޢުދުވާނާ ގުޅިގެން ޙިޒްބުاللهން ދަނީ އިސްރާއީލުގެ އުތުރުގެ ރަށްތަކަށް ވަރުގަދަ ޙަމަލާތަކެއް ދެމުންނެވެ.
އެ ޖަމާޢަތުގެ ޙަމަލާތަކާ ގުޅިގެން ލުބްނާންގެ ސަރަޙައްދީ ރޮނގު ކައިރީގައިވާ އިސްރާއީލުގެ އުތުރުގެ ރަށްތަކުގައި ދިރިއުޅޭ އެތަކެއް ހާސް ބަޔަކު ވަނީ ރައްކާތެރި ހިސާބުތަކަށް ބަދަލު ކޮށްފައެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ގިނަ މީހުން މި ވަގުތު ދިރިއުޅެމުން ދަނީ އަގުބޮޑެތި ހޮޓާތަކުގައެވެ. އެ މީހުންނަށް މާލީ އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދޭން ބަޖެޓުގައި އިތުރު 923 މިލިޔަން ޑޮލަރު ހިމަނާފައިވާ ކަން އިޢުލާނު ކޮށްފައި ވަނީ އިސްރާއީލުގެ މާލީ ވުޒާރާއިންނެވެ.
ޣައްޒާ ޢުދުވާނާ ގުޅިގެން އިސްރާއީލުން ވަނީ އަސްކަރިއްޔާގެ ސިފައިންނަށް ކުރާ ޚަރަދާއި ހަތިޔާރު ގަތުމަށް ކުރަމުންދާ ހޭދަ އެތަކެއް ގުނައަކަށް އިތުރު ކޮށްފައެވެ. އެ ކަމާ ގުޅިގެން ޖުލައި މަހު އިސްރާއީލުގެ ދަޢުލަތުގެ ދަރަނި ވަނީ އާމްދަނީއަށް ވުރެ 8.1 އިންސައްތަ އިތުރުވެފައެވެ. އެއީ, ފާއިތުވި 12 މަހުގެ ތެރޭގައި އިސްރާއީލުގެ ދަރަނި އެންމެ މައްޗަށް އުފުލުނު ފަހަރެވެ.
ނަމަވެސް, ޔަހުދީންގެ ހައްދުފަހަނަ އެޅި މާލީ ވަޒީރު ބިޓްޒަލްއެލް ސްމުޓްރިޗް ބުނީ, މި އަހަރު ދަޢުލަތުގެ ދަރަނި ކުރިން އަންދާޒާ ކުރެވިފައިވާ ގޮތަށް 6.6 އިންސައްތައިގައި ހިފެހެއްޓޭނެ ކަމަށް ބެލެވޭ ކަމުގައެވެ. އަދި, ޙިޒްބުاللهގެ ވަރުގަަދަ ޙަމަލާތަކާ ގުޅިގެން ގެދޮރު ގެއްލިފައިވާ ޔަހޫދީންނަށް މާލީ އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދޭން އިތުރު 923 މިލިޔަން ޑޮލަރު ޚަރަދު ކުރުމަށް ޤާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހުގެ ރުހުން ހޯދަން ހުށަހަޅާނެ ކަމުގައި ވެސް މާލީ ވުޒާރާއިން ބުންޏެވެ.
ޔަހޫދީ ދައުލަތުން ވަނީ ޣައްޒާ ޢުދުވާނާ ގުޅިގެން ހޫނުވެފައިވާ މަސްރަޙު އިތުރަށް ގޯސް ކުރަން ޒަޔަނިސްޓުން ވެރިވެގަނެފައިވާ ފަލަސްޠީނުގެ ހުޅަނގު އައްސޭރީގައި އިތުރު ޔަހޫދީން ވަޒަންވެރި ކުރުވުމުގެ މަސައްކަތް ފަށާފައެވެ. އެ ކަން ވެސް އިޢުލާނު ކުރީ ހައްދުފަހަނަ އެޅި ސްމުޓްރިޗެވެ. އެ މަޝްރޫޢުގެ ދަށުން, ހުޅަނގު އައްސޭރީގައި ދިރިއުޅޭ އެތަކެއް ސަތޭކަ ހާސް މުސްލިމުންނެއް އެ މީހުންގެ ވަޒަނުން ބޭރުކޮށް, ނިކަމެތިކޮށް މަގުމަތި ކޮށްލާނެއެވެ.
ސްމުޓްރިޗް ބުނީ, ހުޅަނގު އައްސޭރީގައި އިތުރު ޔަހޫދީން ވަޒަންވެރި ކުރުވަން ނިންމާފައި ވަނީ, ފަލަސްޠީނުގެ މިނިވަން ކަން ބަލައިގަތުމަށް ގިނަ ޤައުމުތަކަކުން ނިންމުމުން އެ ކަމާ ދެކޮޅު ހެދުމުގެ ގޮތުން ކަމުގައެވެ. އަދި, ޔަހޫދީންނާ ދެކޮޅަށް ހިންގާ އެއްވެސް ހަރަކާތަކާ ގުޅިގެން ފަލަސްޠީނުގެ މުސްލިމުންގެ ބިންތަކުގައި ޔަހޫދީން ވަޒަންވެރި ކުރުވުން ނުހުއްޓާނެ ކަމުގައި ވެސް އޭނާ ބުންޏެވެ.
ޔަހޫދީން އުފައްދާފައިވާ އިސްތިޢުމާރީ ދައުލަތުން ވެރިވެގަނެފައިވާ ފަލަސްޠީނުގެ ބިންތަކުގައި ޔަހޫދީން ވަޒަންވެރި ކުރުވަމުން ދަނީ ބައިނަލްއަޤުވާމީ ޤާނޫނުތަކާ ޚިލާފަށް, އދގެ މެންބަރު ޤައުމުތަކުގެ ގޮވައިލުންތަކާ ދެކޮޅަށެވެ. ފަލަސްޠީނުގެ ބިންތަކަށް ޔަހޫދީން ވެރިވެގަނެފައި ވަނީ 1967ވަނަ އަހަރުގެ ހަނގުރާމައިގައެވެ.
އެއަށްފަހު, ޔަހޫދީންގެ ސަރުކާރުން ދަނީ, ފަލަސްޠީނުގެ ބިންތަކުގައި ރަށްތައް ބިނާކޮށް, ގިނަ ޢަދަދެއްގެ ޔަހޫދީ ވަޒަންވެރި ކުރުވަމުންނެވެ. އިތުރު ޔަހޫދީން ވަޒަންވެރި ކުރުވަން ނިންމާފައި ވަނީ ނާޚަލް ޚެލެޓްޒްގެ ނަން ދީފައިވާ 60 ހެކްޓަރުގެ ބިމެއްގައެވެ. ސްމުޓްރިޗް ބުނީ, އެ ސަރަޙައްދު ގޫޝް އެޓްޒިއޯން ސަރަޙައްދުގެ އިތުރުން ބައިތުލްމަޤްދިސާ ގުޅައިލާނެ ކަމުގައެވެ.
ހުޅަނގު އައްސޭރީގެ އިތުރު ބިންތައް ފޭރިގަންނާނެ ކަން ވެސް ޔަހޫދީން ވަނީ ޖޫން މަހު އިޢުލާނު ކޮށްފައެވެ. އަދި, މިހާރު ވެސް ޔަހޫދީން ވެރިވެގަނެ ގެދޮރު ބިނާ ކޮށްފައިވާ ފަސް ސަރަޙައްދަކަށް ޤާނޫނީ ބާރުވެރިކަންދީ, އިތުރު ތިން ސަރަޙައްދެއްގައި ޔަހޫދީން ވަޒަންވެރި ކުރުވަން ނިންމާފައިވާ ކަން ވަނީ އިޢުލާނު ކޮށްފައެވެ.
ފަލަސްޠީނުގެ ބިމުގައި އިތުރު ޔަހޫދީން ވަޒަންވެރި ކުރުވަން ނިންމައި, ސްމުޓްރިޗް އެ ކަން އިޢުލާނު ކޮށްފައި ވަނީ, ވިލާތުގެ ތިން ޤައުމަކުން ފަލަސްޠީނަކީ މިނިވަން ދަޢުލަތެއްގެ ގޮތުގައި ބަލައިގަތުމާ ގުޅިގެންނެވެ. މޭ މަހު ފަލަސްޠީނުގެ މިނިވަން ކަން ބަލައިގަނެފައިވާ ޤައުމުތަކަކީ ސްޕެއިނާއި, ނޯވޭގެ އިތުރުން އަޔަލެންޑެވެ. އެ ޤައުމުތަކުން ބުނީ, އެ ގޮތަށް ނިންމާފައި ވަނީ ޣައްޒާގެ މުސްލިމުންނާ ދެކޮޅަށް ޔަހޫދީ ފައުޖުން ހިންގަމުންދާ ލާއިންސާނީ ޢުދުވާންތައް ހުއްޓުވަން ބާރު އެޅުމުގެ ގޮތުން ކަމުގައެވެ.
ޣައްޒާގެ މުސްލިމުންނާ ދެކޮޅަށް 2023 އޮކްޓޫބަރު 7ގައި ޔަހޫދީ ފައުޖުން ފެށި ލާއިންސާނީ ޢުދުވާނުގައި ޝަހީދު ކޮށްލާފައިވާ މީހުންގެ ޢަދަދު ވަނީ 40,334އަށް އުފުލިފައެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި 16،000އަށްވުރެ ގިނަ ޢަދަދަކަށް މައުސޫމު ކުޑަކުދިން ހިމެނެއެވެ. އަދި، ޔަހޫދީ ފައުޖުން ސުންނާފަތި ކޮށްލާފައިވާ އިމާރާތްތަކުގެ ދަށުގައި އިތުރު 10،000އަށްވުރެ ގިނަ މީހުންގެ ހަށިތައް ތާށިވެފައިވާ ކަމުގައި ޣައްޒާގެ އޮފިޝަލުން ގަބޫލު ކުރެއެވެ. ޔަހޫދީންގެ ރަޙުމު ކުޑަ ޙަމަލާތަކުގައި ޒަޚަމު ކޮށްލާފައިވާ މީހުންގެ ޢަދަދު ވަނީ 93,356އަށް އުފުލިފައެވެ.